‘4+1 ittifakı’ ve ABD’nin Suriye soğuk savaşını bitirme iradesi

ABD Dışişleri Bakanı Kerry, ‘Beşşar Esed hemen gitmese de olur’ diyerek kendilerinin başlattığı bu soğuk savaştan ‘onurlu çıkış’ın yolunu açmış oldu.

Amerika, şartlarını bölge müttefikleriyle birlikte yarattığı Suriye’deki soğuk savaştan yenik ayrıldığını 19 Eylül’de resmen ima etmiş oldu.

Suriye ölçeğindeki bu ‘soğuk savaşın’ sebebini, Amerika ve müttefiklerinin ‘Beşşar Esed gitmelidir’ ile özetlenen ‘devrim’ ısrarı; Şam’ın müttefikleri olan Rusya, İran ve Çin’in ise ‘buna sadece Suriye halkı karar verebilir’ diyerek gösterdiği direnç oluşturuyordu.

Suriye’de 18 Mart 2011’de başlayan olaylar, bu ülkenin iç meselesi olarak tanımlansa ve dışarıdan müdahalelerle bir uluslararası krize dönüştürülmese bu soğuk savaş başlamayabilirdi.

Ancak ABD müttefiklerinin Libya modeline dayalı bir ‘devrim’ için sorunu 5 Şubat 2012’de BM Güvenlik Konseyi’ne taşıması; Rusya ve Çin’in de bu müdahale kararını veto etmesi taraflar arasında Suriye ölçekli bir soğuk savaşın başlamasına neden oldu.

ABD ve müttefikleri 22 Şubat 2012’de Dostlar Grubu’nu kurarak bu soğuk savaşın paktını da yaratmasına rağmen, Rusya ve Çin’in hem Batı’yla hem de Körfez ülkeleriyle ikili ilişkileri Şam’ın müttefiklerinin karşı bir blok oluşturmasını engelledi.

ABD’den soğuk savaşı bitirelim iması

ABD Dışişleri Bakanı John Kerry’nin 19 Eylül’deki ‘Beşşar Esed hemen çekilmese de olur’[1] açıklaması, ‘Beşşar Esed çekilmelidir’ ısrarıyla yarattıkları soğuk savaş şartlarını ortadan kaldırma iradesini yansıtıyor.

Peki Washington’daki bu irade değişikliğinin sebebi ne? İrade değişikliğinin zamanlaması, aslında sebebini açıklar nitelikte.

ABD’nin 11 Kasım 2012’den beri liderliğini üstlendiği vekalet savaşının kontrolünü 2013 kasımında kaybetmesi, terörün bölgesel bir tehdit haline gelmesine; bu durum ise 22 Şubat 2012’den beri liderliğini yaptığı Dostlar Grubu’nun 12 Eylül 2014’te terörle mücadele koalisyonuna dönüşmesine neden olmuştu.

Ancak vekillerinin kontrolünü kaybetmesine ve Suriye soğuk savaşı için kurulan paktın fiilen dağılmış olmasına rağmen, Washington bu soğuk savaştaki yenilgisini itiraf etmek için 19 Eylül 2015’i bekledi.

İkili koordinasyonlardan pakta dönüş

Fox News[2] televizyonu ve el-Ahbar[3] gazetesinde yer alan haberler hem bu zamanlamaya hem de Washington’un ‘onurlu’ bir anlaşmayla bu soğuk savaşı bitirme iradesinin sebebine açıklık getiriyor.

Rusya’nın Suriye’deki son askeri hareketliliğini, İran’la Rusya arasında yapılan anlaşmayla ilişkilendiren bu haberlerden, bu kez Şam’ın müttefiklerinin ‘soğuk savaş’ için bir pakt kurduğu sonucu çıkıyor.

ABD’yi bu ‘soğuk savaştan’ çekilmeye zorlayan şartların İran Devrim Muhafızları komutanlarından General Kasım Süleymani’nin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le yaptığı gizli anlaşmayla oluşmaya başladığı öne sürülürken; Fox News, General Kasım Süleymani’nin Moskova ziyaretinin zamanlamasına, yani ziyaretin nükleer anlaşmadan 10 gün sonra yapıldığına dikkat çekiyor.

‘4+1 ittifakı’nın doğuşu

Fox News, General Kasım Süleymani’nin sadece Rusya’nın Suriye’deki askeri varlığının artması konusunda rol oynamakla kalmadığını, son dönemlerde Suriye’de gözükmemiş olsa bile bu operasyonun liderliğini de yapıyor olabileceğini iddia ederken, el-Ahbar gazetesi Süleymani-Putin görüşmesinde ‘teröre karşı 4+1 ittifakı’nın kurulduğunu iddia ediyor.

El Ahbar; 4+1’den Rusya, İran, Suriye, Irak + Hizbullah’ı kastediyor ve İran’ın “geçmiştekinden farklı bir adım atılması” talebiyle 4+1’in yer aldığı bir operasyon merkezi kurulduğundan söz ediyor.

General Kasım Süleymani’nin Moskova ziyaretinin Rusya tarafından yalanlanması, Fox News ile el-Ahbar’ın haberlerinin doğruluğuna gölge düşürse de Rusya, İran, Suriye ve Irak’ın Bağdat’ta teröre karşı bir istihbarat merkezi[4] oluşturduğuna dair Rus kaynaklı[5] haberler yalanlanmadı.    

4+1’in görev dağılımı

El Alem televizyonunun Kuveyt’te yayımlanan er-Rey gazetesine dayandırdığı haberine göre ise[6] Rusya, İran, Suriye, Irak ve Hizbullah arasında rol ve görev paylaşımı bile yapıldı.

Habere göre Rusya, Lazkiye, Hama ve Halep’in bir bölümünün güvenliğini üstlenecek. İran, Şam’dan Dera, Kuneytra ve Golan’a uzanan cepheden sorumlu olacak. Hizbullah, Nusra ve IŞİD’e karşı daha etkin roller alacak. Rusya da İdlib, Cisr eş-Şugur ve Halep kırsalındaki operasyonlara hava desteği verecek.

Er-Rey gazetesinden nakledilen ve İran’ın Şam’a gönderdiği 100 kişilik devrim muhafızları ile Hizbullah’a T-72 ve T-55 tanklarından oluşan bir zırhlı birlik kurduğu yönündeki iddialar da İsrail’in Debka sitesinin benzer içerikteki haberiyle[7] örtüşüyor.    

Öte yandan yine Debka’nın[8] Suriye’deki İran ve Rusya yığınağına destek vermek için Çin’e ait bir uçak gemisinin Tartus limanına yanaştığına dair haberi doğruysa, el-Ahbar’ın 4+1 ittifakının Çin’in de katılımıyla 5+1’e dönüştüğü sonucu çıkıyor.

Soğuk savaştan ‘onurlu çıkışın’ anahtarı ‘siyasi çözüm’

Rusya’nın Suriye’deki son askeri hareketliliğinin Süleymani-Putin anlaşmasının bir sonucu olup olmadığı ve bu anlaşmanın 4+1 veya 5+1’i şeklinde bir ittifak kombinasyonuna dönüşüp dönüşmeyeceğine ilişkin şu an kesin bir şey söyleyebilmek oldukça zor.

Ancak sahada Amerika’yı bu soğuk savaşı Suriye’de siyasi çözümle taçlandıran ‘onurlu’ bir anlaşmayla bitirmeye zorlayan gelişmeler yaşandığından kuşku yok.

ABD Dışişleri Bakanı Kerry, ‘Beşşar Esed hemen gitmese de olur’ diyerek kendilerinin başlattığı bu soğuk savaştan ‘onurlu çıkış’ın yolunu açmış oldu.

Peki Dostlar Grubu’nun terörle mücadele koalisyonuna dönüştüğü 12 Eylül 2014’teki Cidde toplantısından beri ABD’yi Suriye’de savaşta kalmaya zorlayan Suudi Arabistan ve Türkiye, bu pozisyon değişikliğine uyum sağlayabilecek mi?

Riyad’dan ABD’nin 19 Eylül’de ortaya koyduğu yeni pozisyon konusunda henüz bir tepki gelmedi. Ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Esed'siz bu sürecin olması veya geçiş sürecinde belki Esed ile gidilme gibi bir şey olabilir”[9] ifadesi, Ankara’nın Cidde toplantısında yaptığının aksine bu kez Washington’la uyumlu olmak istediğini gösteriyor.

Bu uyum, Suriye’de akan kanı 3 yıl önce durdurabilecek olan Annan Planı’nı yürürlüğe girmeden bir gün önce “kadük”[10] ilan eden Ankara için büyük bir adım.

 



[1] YDH. 19 Eylül 2015. Kerry: Beşşar Esed’in hemen çekilmesi gerekmiyor http://ydh.com.tr/HD14171_kerry--bessar-esedin-hemen-cekilmesi-gerekmiyor.html

[2] YDH. 17 Eylül 2015. Suriye’de Rusya-İran ortak planı mı? http://www.ydh.com.tr/HD14168_suriyede-rusya-iran-ortak-plani-mi-.html

[3] El Ahbar. 27 Eylül 2015. تحالف «4 + 1» لمواجهة الإرهاب http://www.al-akhbar.com/node/242597

[4] YDH. 26 Eylül 2015. Rusya, İran, Suriye ve Irak’tan teröre karşı ortak merkez http://www.ydh.com.tr/HD14178_rusya-iran-suriye-ve-iraktan-terore-karsi-ortak-merkez.html

[5] Rey el-Youm 26 Eylül 2015  مصدر عسكري: اتفاق روسي سوري عراقي إيراني حول إنشاء مركز معلوماتي في بغداد لمحاربة “الدولة الاسلامية” http://www.raialyoum.com/?p=321525

[6] El Alem. 27 Eylül 2015 تشکیل اتاق عملیات ایران، روسیه، سوریه و حزب الله http://fa.alalam.ir/news/1742946

[7] Debka. 26 Eylül 2015. Hizballah acquires its first heavy tanks from Iran, not Syria  http://www.debka.com/newsupdatepopup/12836/Hizballah-acquires-its-first-heavy-tanks-from-Iran-not-Syria-

[8] Debka. 26 Eylül 2015. A Chinese aircraft carrier docks at Tartus to support Russian-Iranian military buildup http://www.debka.com/article/24909/A-Chinese-aircraft-carrier-docks-at-Tartus-to-support-Russian-Iranian-military-buildup-

[9] Hürriyet, 24 Eylül 2015. Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan 'Esad' açıklaması http://www.hurriyet.com.tr/cumhurbaskani-erdogandan-esad-aciklamasi-30154366

[10] CNN Türk. 9 Nisan 2012 "Annan planı kadük oldu" http://www.cnnturk.com/2012/dunya/04/09/annan.plani.kaduk.oldu/656611.0/