ABD Suriye’den neden çekiliyor?

ABD ve Rusya'dan yapılan ‘laiklik’ ve demokrasi’ vurgusu, Suriye’nin artık öngördüğü tüm hedefleriyle ‘Arap Baharı’ projesini imkansız kılan bir mimari anlayışla inşa edileceğini gösteriyor.

Ankara’nın PYD hassasiyetiyle Washington üzerinde kurduğu baskı, Rusya’nın Suriye’deki konumunu güçlendiren gelişmeler yaşanmasına neden oluyor.

Amerika’nın 12 Ekim’de PYD ve müttefiklerinin oluşturduğu Suriye Demokrat Ordusu’na[1] verdiği 50 tonluk silahın[2] YPG’nin eline geçtiğini gerekçe göstererek yardımı durdurması,[3] Rusya’nın Suriye’deki etkisini arttıran bir gelişme oldu.

Washington’un Suriye Demokrat Ordusu’na (SDO) silah vermeyi durdurması, eğer Ankara’nın baskılarını azaltmaya yönelik geçici bir manevra değilse, bu adım Amerika’nın Suriye’de askeri alanı Rusya’ya terk ettiği anlamına geliyor.

Çünkü ABD koordinasyonu ve silah vaadi sayesinde bir araya gelmiş gruplardan oluşan Suriye Demokrat Ordusu, Amerika’nın Suriye’deki tek potansiyel kara müttefikiydi; dolayısıyla yardım ve koordinasyonun kesilmesi, Suriye ordusuyla koordineli olan Rusya’yı sahadaki tek yasal ve etkili güç haline getirmiş oluyor.

ABD, sahada kalmasını sağlayacak seçenekleri kullanmadı

ABD’nin Suriye ordusuyla koordinasyon içinde hareket eden Rusya karşısında kara müttefikine sahip olmaktan vazgeçmesi, sadece askeri sahayı değil; Suriye’de siyasi çözüm için ortaya konması beklenen uluslararası planın tasarımını da etkileyecek bir gelişme.

Zira Suriye’ye Şam’ın talebiyle gelen Rusya’nın aksine Amerika’nın Suriye’deki askeri varlığının ciddi bir yasallık sorunu bulunuyor ve Washington’un bu sorunu aşabilmesi için ikisi ‘de jure’ (hukuksal) biri de ‘de facto’ (fiili durum) olmak üzere sadece üç seçeneği bulunuyor:

1- Tıpkı Rusya gibi askeri operasyonlarını Şam’ın onayı ile yapmak.

2- Suriye’deki askeri operasyonlarıyla ilgili olarak BM Güvenlik Konseyi’nden karar çıkarmak.

3- Terörle mücadele ile sınırlı askeri varlığını, Suriye’de temsiliyeti bulunan muhaliflerin talebiyle gerekçelendirmek.

Rusya’nın en başından beri talep ettiği birinci seçeneğin ABD ve müttefikleri tarafından reddedilmesinden; ikinci seçeneğin ise Rusya’nın BM’deki veto silahından dolayı gerçekleşmesi mümkün gözükmüyor.

Rakka’yı IŞİD’den temizlemek hedefiyle kurulduğu söylenen Demokrat Ordu’yu silahlandırmaktan vazgeçmesi eğer geçici bir manevra değilse üçüncü seçeneği de Amerika’nın bizatihi kendisi ihtimal dışı bırakmış oluyor.

Siyasi çözüm planı, Şam’ın müttefiklerinin iradesine göre şekilleniyor  

ABD’nin şubat 2012’de kurulan ‘Dostlar Grubu’ lideri olarak muhaliflerin örgütlenmesinden savaşın desteklenmesine kadar attığı adımlar da Rusya’nın askeri varlığıyla sahaya inmesi de aslında tek bir hedefe yönelikti:

30 Haziran Cenevre-1 bildirisiyle oluşan siyasi çözüm iradesinin uluslararası uzlaşmaya varılabilecek bir çözüm planı haline getirilmesi.

ABD liderliğindeki Dostlar Grubu, Cenevre bildirisini Beşşar Esed’in devrilmesini öngören bir plana dönüştürüp bu planı Şam’a ve Şam’ın müttefiklerine kabul ettirmek için 5 yıl boyunca siyasi, askeri ekonomik vs tüm araçları kullandı.

Şam’ın müttefikleri ise terörle mücadeleyi temel alan ve Suriye’yi kimin yöneteceğine de Suriyelilerin karar vermesini gerektiğini savunan bir siyasi çözüm planı önerdi ve bunu Cenevre-2’de “teröristlerden ayrı tutulan onurlu ve vatansever muhalifler ile Şam hükümetinin müzakereleri” şeklinde formüle etti.

ABD Suriye savaşını kaybetti

Dostlar Grubu’nun terör tehdidi sebebiyle 2014’ten itibaren terörle mücadele koalisyonuna dönüşmesi,[4] ABD’nin Şam’da devrimden vazgeçmesi,[5] Rusya’nın hem yasal hem de askeri açıdan güçlü bir şekilde Suriye’ye girmesi ile ortaya çıkan şartların ortaya çıkardığı gerçeklikler şunlar:

1- Suriye’de siyasi çözüm, Cenevre-1 bildirisinde yer almayan ön şartlar dayatarak ertelenemeyecek kadar acil ve zorunlu bir ihtiyaç haline gelmiştir. “Beşşar Esed, hemen çekilmese de olur”[6] şeklindeki tavır değişikliği, açık bir geri adımdır.

2- Üzerinde uluslararası uzlaşmaya varılabilecek siyasi çözüm planının ana çerçevesi ABD ve müttefiklerinin değil, Şam’ın müttefiklerinin perspektifine göre belirlenmektedir.

3- Planın detayları ve müzakere masasının düzeni ise askeri sahadaki durum belirleyecektir.

Suriye’de yasallığı bulunmayan askeri varlığı, bir yıllık başarısız terörle mücadele mazisine ilaveten Demokrat Ordu’ya desteği keserek tek muhtemel kara müttefikinden de vazgeçmesi, Amerika’nın askeri sahayı tamamen Ruslara terk etmek niyetinde olduğunu düşündürüyor.

Amerika’yı askeri alanda Rusları dengeleyici bir güç olmaktan vazgeçiren sebepler arasında Ankara’nın PYD hassasiyetinden dolayı yaptığı baskıların rolü olduğu açık.

Irak’a karşılık, Suriye

Ancak Rusya’nın İran, Irak ve Suriye ile kurduğu 4’lü ittifakla Irak’a da girmeye çalışmasının Irak’ı elinde tutmaya çalışan Amerika’yı,[7] Suriye’den çekilmeye zorladığı da söylenebilir.

Amerika’nın eğit-donat müttefiklerinden Ürdün’ün Rusya ile terörle mücadele koordinasyonuna başlaması,[8] Washington ile Moskova arasında Irak ve Suriye konusunda bir ‘paylaşma anlaşması’ yapıldığını düşündürüyor.

Bütün bu gelişmeler, Suriye’nin geleceğini şekillendirecek olan siyasi çözüm planının ABD ve müttefiklerinin beklentilerine göre değil, Şam’ın müttefiklerinin tasarımına göre şekilleneceğini gösteriyor.

Şam’ın müttefikleri, muhalifleri dışlamayan bir siyasi çözüm perspektifine sahip olduklarını Cenevre-2’de “onurlu ve vatansever muhalifler ile Suriye ordusunu terörle mücadelede koordineli hale getirmek” olarak ortaya koymuştu.

Ortak hedef Laik ve demokratik Suriye

Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov’un Suriye’de ABD ile mutabık oldukları konularla ilgili açıklamasında "Bizler, hepimiz Suriye'nin demokratik ve laik olmasını istiyoruz. Bütün etnik kökenlerin tek ülkesi olan ve bütün hakların garanti altına alındığı bir Suriye. Ancak ayrıntılarla ilgili halledebileceğimiz birkaç farklı yaklaşım var"[9] şeklindeki açıklaması Washington’la Moskova arasında muhalif tanımı ve Suriye’nin geleceği konusunda perspektif uyumu olduğunu gösteriyor.    

Dolayısıyla ABD ile Rusya arasında gerçekten bir anlaşma söz konusu ise Şam’ın müttefiklerinin uluslararası mutabakat sağlanacak bir siyasi çözüm planı için şöyle bir yol haritası izlemesi sürpriz olmaz.

1- Demokrat Suriye Ordusu ve bileşenlerinin ‘onurlu ve vatansever muhalifler’ sıfatıyla terörle mücadelede Suriye ordusunun müttefiki haline getirilmesi. Böylece Suriye’de ‘muhalifler’ ile ‘teröristler’ konusunda uluslararası bir uzlaşmanın sağlanması.

2- BM Güvenlik Konseyi’nden uluslararası uzlaşma ile muhalif safında görülmeyen gruplara verilen silah ve para desteğinin kesilmesine yönelik bir karar çıkarılması.

3- Makul bir güvenlik ortamının sağlanmasına paralel olarak BM Suriye Özel Temsilcisi Steffan De Mistura’nın planında da yer alan[10] ayrıntıların askeri sahada varlığı da bulunan muhalefet temsilcileriyle ele alınması.

4- Siyasi sürecin başlatılması.

Özetle ortaklaşa yapılan ‘laiklik’ ve demokrasi’ vurgusu, Suriye’nin artık öngördüğü tüm hedefleriyle ‘Arap Baharı’ projesini imkansız kılan bir mimari anlayışla inşa edileceğini gösteriyor.

 



[1] YDH. 13 Ekim 2015. ABD’den Suriye’de Rusya’ya karşı hamle. http://www.ydh.com.tr/HD14209_abdden-suriyede-rusyaya-karsi-hamle.html

[2] BBC Türkçe. 12 Ekim 2015. ABD, Haseke’ye 50 ton silah ve cephane indirdi http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/10/151012_abd_kurtlere_sil

[3] Sputnik. 23 Ekim 2015. 'ABD'nin Rakka planı suya düştü' http://tr.sputniknews.com/abd/20151023/1018551435/abd-rakka-ypg-suriye-haseke-muhimmat-arap.html

[4] YDH. 28 Eylül 2014. Dostlar Grubu’ndan ‘Terörle mücadele koalisyonuna’ http://www.ydh.com.tr/YD429_dostlar-grubundan-terorle-mucadele-koalisyonuna.html

[5] Hürriyet. 20 Kasım 2014. ABD Genelkurmay Başkanı: Bana verilmiş olan görev IŞİD http://www.hurriyet.com.tr/abd-genelkurmay-baskani-bana-verilmis-olan-gorev-isid-27613087

[6] Hürriyet. 19 Eylül 2015. Kerry: Esad gitmeli ama... http://www.hurriyet.com.tr/kerry-esad-gitmeli-ama-30118396

[7] Sputnik. 22 Ekim 2015. ABD’den Irak’a: Ya Rusya ya biz http://tr.sputniknews.com/abd/20151022/1018526743/abd-rusya-irak-dunford-isid.html

[8] Sputnik. 23 Ekim 2015. Lavrov: Rusya ve Ürdün, Suriye'de koordineli çalışacak http://tr.sputniknews.com/rusya/20151023/1018550623/rusya-lavrov-urdun-cevdet-suriye.html

[9] DW. 1 Ekim 2015. ABD ve Rusya'nın Suriye mesaisi http://www.dw.com/tr/abd-ve-rusyan%C4%B1n-suriye-mesaisi/a-18752466

[10] El Hayat. 1 Eylül 2015. http://alhayat.com/Articles/10908147