YDH- Gazeteci Mehmet Serim, Suriye ordusuyla silahlı gruplar arasında Şam’da yaşanan çatışmaların ayrıntılarını yazdığı dizi yazının bu bölümünde savaşın yaşandığı yerleri ve silahlı grupları tanıtıyor.
YDH- Gazeteci Mehmet Serim, Suriye ordusuyla silahlı gruplar arasında Şam’da yaşanan çatışmaların ayrıntılarını yazdığı dizi yazının bu bölümünde savaşın yaşandığı yerleri ve silahlı grupları tanıtıyor.
Son gelişmeler hakkında ön bilgi: Suriye ordusu 11 Nisan perşembe akşamı ve gece boyunca Şam’da kırsala yönelik 12 füze fırlattı.
Bunların bir kısmı Berze’ye yönelikti. Berze’de binlerce militanın toplanıp Şam’a saldırı hazırlığı içinde olduğu konuşuluyordu o günlerde. Daha sonra ise ordunun sadece Berze’ye değil tüm Şam kırsalına yönelik büyük bir atak başlattığını öğrendik. Genelkurmay başkanlığından yapılan açıklama sonrasında ise tüm Suriye’de aynı durumun geçerli olduğu anlaşıldı. Dera, Lübnan sınırı başta olmak üzere Humus ordunun üstünlük sağladığı yerler.
Bu savaş bölgelerinden en önemlisi Şam kırsalında ise halen çatışmalar sürüyor. bu yazıda Şam özelinde yaşananları anlatmaya çalışacağız.
***
Şam Suriye’de iki yıldan fazladır devam eden mücadelede Esad’ı devirmek isteyenlerin de, yönetimin de doğal olarak en çok önem verdiği yer.
Muhaliflerin Şam’ı ele geçirmeden zafer ilan etmeleri mümkün değil. Yönetim ise çatışmaların Şam içine sıçraması ve Halep benzeri bir görüntünün oluşması durumunda diğer illerdeki mücadelesinde de geri dönülmez bir yola girebileceği olasılığının farkında.
İste bu nedenle diğer illerde yaşananlardan farklı olarak Şam belirleyici konumda.
Sam’da ilk gösteri ve olaylar Duma’da başlamıştı. Daha sonra ise tüm kırsala yayıldı. Şam yönetsel olarak ikiye ayrılıyor: Şam ve Şam kırsalı.
Genel bilgi
Şam kırsalı Şam’ın çevresinde yer yer 50 km uzaklığa kadar ulaşabilen bir coğrafya. Haritayı göz önüne alacak olursak kuzeyde Kasyun dağı ve devamını görürüz. Şehrin güneyinde ise doğudan batıya hilal şeklinde uzanan, yüz binlerin yasadığı onlarca merkez var.
Bu toprakların tümü Şam kırsalı olarak adlandırılıyor. Havaalanı yolunun doğusunda kalan kısımlar “doğu Guta” batısında kalan kısımlar ise “batı Guta” olarak adlandırılıyor.
Lübnan sınırındaki Zabadani, ya da kuzeyde kalan Tell gibi yerlerde Şam kırsalı dahilinde.
Önce Şam’a şehir merkezi ve kırsal olmak üzere bir göz atalım..
Şam (merkez)
Şehre bağlanan 7 ana karayolu var.
-Doğu karayolu: Bu karayolu Şam’ı Humus’a ve buradan da diğer illere bağlıyor.
-Batı karayolu: Bu yol Zabadani ve Lübnan’a uzanan yol.
-Güneybatı yolu: Bu yol İsrail işgali altındaki Golan’a (Kuneytra iline) açılır.
-Güney karayolları: Bu yollardan birisi Dera diğeri Suveyda’ya açılır. Eski Dera karayolu da halen kullanılıyor. Bir diğer yol ise havaalanı yolu. Havaalanı merkeze yaklaşık 20 km uzaklıkta.
Bunların dışında tali yollar da mevcut. Bu yollardan en önemlisi Suveyda ve Dera’ya uzanan yollara bağlı olan yol. Bu yol havaalanının güneyinden geçerek Harran el-Avamid’e ve Uteybe’ye ulaşır. Bu yol muhaliflerin en önemli lojistik yollarından biriydi.
Meydanlar
Şehir merkezinde en önemli iki meydan Emevi ve Abbasiler meydanları. Emevi meydanı genelkurmay başkanlığı, devlet radyo ve televizyon kurumu binası, opera binası, ulusal kütüphane gibi önemli binaları da barındırıyor. Diğer yandan Şam içinde en önemli kavşak noktası. Emevi meydani; genelkurmay saldırısı ve son iki aydır havan toplu saldırılara sahne oldu.
Abbasi meydani ise doğu Guta’yı şehre bağlayan yolların bitiminde yer alan meydan. Kırsaldan Dwel’a, Ayn Terma, Kafar Katna, Zamelka, İrbin, Harasta, Duma; uzakta kalsalar da Adra ve Dumeyr çeşitli yollar ile bu meydana bağlanıyor. Yani Abbasi meydani kırsal ile kentin buluşma noktası. Kırsalda Abbasi meydanına en yakın merkez ise Jobar.
Şam’da da Kahire’de olduğu gibi “Tahrir” meydanı var ancak muhalifler yukarıda saydığımız “ulaşım kolaylığından ötürü” Abbasi meydanını hedeflediler.
Diğer yandan Merce, Yusuf el-Azme, Sebi Bahrat (yedi deniz) gibi meydanlar da önemli meydanlar.
Abbasi, Tahrir meydanlarına son iki ayda birkaç kez havan toplu saldırılar oldu.
Semtler
Adı haberlerde en çok duyulan semtler Kefersusa, Mezze, Midan, Kabun, Rukneddin, Berze, Seyyide Zeyneb, Bab Sharki olarak sıralanabilir. Şimdi bu semtlere ve bazılarında yaşanan önemli olaylara değinelim:
Kefersusa
Son on yıl içinde büyük bir kentsel dönüşümün yaşandığı her biri birkaç milyon dolara satılan yaklaşık 300 metrekarelik daireleri barındıran apartmanların yükseldiği semt. Alışveriş merkezleri de bu semtte Şam’ın yeni yüzü olarak yükseliyor. Kefersusa başbakanlık, hemen yanı başında yer alan dışişleri bakanlığı ve yakınlarında yer alan içişleri bakanlığı binalarını da barındırıyor.
Kefersusa son birkaç aydır havan toplu saldırılara sahne oluyor. Yakınlarındaki Baramke de hava toplu saldırıların hedeflerinden biri. Burada ana hedef SANA haber ajansı binası ve Tişrin spor kompleksi.
Mezze:
Şehrin Beyrut karayoluna bağlanan en geniş bulvarının bulunduğu Mezze ana cadde üstünde sıralanmış binalar ve geniş bir çevreye yayılmış villaları barındırıyor. meşhur Mezze askeri havaalanı da semtin Beyrut tarafına doğru çıkısında karayolunun güneyinde bulunuyor.
Mezze ve Kefersusa’nın ortak özelliği modern yüksek binaların gizlediği gecekondu semtleri… Öyle ki bu gecekondu semtleri başbakanlık binasının hemen yanı başına kadar uzanıyor.
Mezze büyükelçilik binaları, Hamas’ın eski bürosu gibi binaları barındırıyor. Mezze’de ilk ciddi çatışma bir apartman dairesine yerleşen el-Kaideli teröristler ile olmuş ve 3 terörist öldürülmüştü. Daha sonrasında patlamalar ve hava toplu saldırılara sahne oldu.
Midan:
Şehrin en eski semtlerinden biri. Burası güney kırsaldan şehre giriş noktalarından birisi. Midan semti Şam’da ikinci büyük bombalı intihar eyleminin yaşandığı yer. Buradaki el-Hasan caminin yönetim yanlısı imamı da muhalifler tarafından öldürülmüştü. Midan Şam’a giriş denemelerinden birinde geçiş merkezi olarak düşünülmüştü, ancak büyük bir operasyona sahne oldu ve deneme başarısızlıkla sonuçlandı.
Rukneddin:
Şehrin kuzeydoğusunda Kasyun dağına doğru yükselen gecekondu semti. Suikast sonucu öldürülen din adamı Ramazan el-Buti, Ulusal Koordinasyon Komitesi Lideri Hasan Abdulazim gibi isimlerin evleri bu semtte. Ramazan el-Buti’ye bağlı çok önemli bir kitle de bu semtte yaşıyor. Ruknedin’in nüfusu olaylardan sonra kırsaldan göç edenlerle birlikte birkaç kat arttı. Rukneddin bir kısım Kürt nüfusu da barındırıyor. Rukneddin’de muhaliflerin sayısı hayli çok. Ancak şu ana kadar birkaç patlamanın dışında ciddi bir olay yaşanmadı.
Muhacirin
Rukneddin’in devamında batıya doğru muhacirin yer alıyor. Muhacirin sarayın bulunduğu tepeye çok yakin.. Muhacirin’de Osmanlı döneminde gelen veya şapka devriminden sonra kaçan Türkler de yaşıyor. Burada halen Türkçe konuşan insanlar var.
Berze:
Şehrin kuzeydoğusunda yer alıyor. Burası isyan sürecinin en başından bu yana adı en çok duyulan yerlerden. Hemen her hafta gösteri ve çatışmaların yaşandığı yer. Berzi şehri Alevi mahallesi Eş el-Varvar ve daha ilerisinde Duma’nın karşısına düşen Dahiyy el-Esed’e bağlayan yolun üzerinde. Berzi’den hemen sonra Tişrin askeri hastanesi yer alıyor. Ve burada Hay Tişrin (Tişrin mahallesi) denilen yer muhaliflerin kontrolünde. Bu nedenle uzun bir zamandır gidiş – gelişler Berze’den geçen caddeden yapılmıyor. Berze Mezraa saldırılarının olduğu gün 3 ayrı patlama ve büyük bir Nusra Cephesi saldırısına sahne oldu. (o gün 3 değil 7 patlama olmuştu aslında)
Bab Tuma ve Bab Şarki:
Buralar Hıristiyanların yoğun olarak yaşadığı eski şehir bölgesinde bulunuyor. Bu bölgede hemen tüm Hıristiyan mezhep ve alt oluşumlarına ait onlarca kilise, cami, restoran, otel, dükkan bulunuyor. İki semt de turistlerin ilk uğradığı yerlerden biriydi.
Şam’daki nihai hedef halk sarayı ise şehrin kuzeybatısında şehre tepeden bakan bir konumda yer alıyor.
Meşhur 4. Tümen ise Lübnan tarafına doğru şehrin hemen çıkışında bulunuyor. Bu birliğin asil görevi İsrail’den gelebilecek bir saldırıya karşı şehri korumak..
Mezzi askeri havaalanı Lübnan yolu üzerinde şehrin hemen batı çıkışında.
Şam kırsalı
Haberlerde adını çokça duyduğunuz Yarmuk , Duma, Harasta, İrbin, Zamelka, Dareyya, Kudseyya, Zabadani, Ayn Terma, Jaramana, Mleha, Adra, Dumeyr, Dwel’a, Jobar, Kafar Batna, Katana, Harran el-Avamid, Nehr Ayşe, Haceru’l Esved, Kadem, Tell, Zeyyide Zeyneb, Uteybe Dumeyr gibi merkezler Şam kırsalında bulunuyor.
Bu merkezlerden bazılarını anlatalım:
Yarmuk:
Şehrin tam güneyinde yer alıyor. Burasının tam adı “Yarmuk Filistin mülteci kampı.” Kamp deyince aklınıza bizdeki mülteci kamplarının çadır ve konteynırları gelmesin. Yarmuk 7-8 katlı binaların, okulların, hastanelerin, bulunduğu yerleşim birimi. Yarmuk’ta Hamas, İslami Cihat, Filistin Halk Kurtuluş Cephesi başta olmak üzere onlarca örgüt ve oluşum etkin.
Yarmuk Hamas ve onunla birlikte hareket eden Nusra Cephesi gibi örgütler ile Filistin Halk Kurutuluş Cephesi arasındaki çatışmalara sahne oldu. Haberlerin aksine Yarmuk’a ordu girmedi. Sadece çevresinde önlem aldı. Halen aynı durum sürüyor.
Duma:
Şam’ın en geri kalmış semtlerinden birisi. yönetim ile hiçbir zaman barışamamış bir kesimi barındıran Duma olayların başından bu yana Şam’a isyanın merkezi konumunda.
Harasta:
Duma ile şehir merkezi arasında kalan Harasta da Duma gibi muhaliflerin yoğun olarak yaşadığı bir merkez.
Jobar ve Kabun:
Doğu otoyolunun güney ve kuzeyinde yer alan bu iki merkez şehrin “hemen kenarında” yer alıyor. Yani kırsal ile şehir merkezi arasındaki geçiş semtleri. İkisi de muhaliflerin yoğun olduğu semtlerdi.
Dareyya:
Şehrin güney batısında yer alıyor. Dareyya çok uzun süren ağır operasyonların yaşandığı muhalif merkezlerden birisi. Hamas yaklaşık iki yıl önceden başlayarak buradaki militanlara tünel kazma eğitimi vermişti. Dareyya’nın çok küçük bir bölümü hariç hemen tümü ordunun kontrolü altında.
Seyyide Zeyneb:
Hz Hüseyin’in kızkardeşi Hz. Zeynep’in İran’ın finansmanı ile inşa edilen türbesi ve İran bağlantılı birçok dini merkez burada yer alıyor. Irak Başbakanı Nuri el-Maliki de sürgünde olduğu yıllarda burada bir dükkan isletiyordu. Seyyide Zeynep türbesi her yıl İran, Pakistan gibi ülkelerden gelen yüz binlerce ziyaretçi tarafından ziyaret ediliyordu. El Kaide uzantılı örgütler Seyyide Zeynep türbesini patlatmak için birkaç kez denemede bulundular; ancak başaramadılar. Burada bulunan Şiiler ise tehdit ile evlerini terk etti ve komsu semtlere taşındı.
Jaramana
Alevi, Hıristiyan ve Dürzilerin ağırlıklı yaşadığı bir semt. Havaalanı yolu üzerinde yer alan Jaramana “yönetim yanlısı olduğu için” birçok kez bombalı eylemlere, havan toplu saldırılara sahne oldu.
Harran el-Avamid ve Uteybe:
Harran el-Avamid sivil havaalanının hemen doğusunda Uteybe ise aynı çizgi üzerinde daha doğuda yer alıyor. Harran el-Avamid önemli bir dinleme merkezini barındırıyordu. Harran el-Avamid doğumlu “Şeyhu’l fitne” İbni Teymiye’nin mezarının bulunduğu yer olan Uteybe ise muhaliflerin Ürdün – Dera hattı üzerinden gelen lojistik merkeziydi. Buraya gelen militan, silah ve mühimmat tüm kırsala dağılıyordu.
Harran el-Avamid önemli bir dinleme merkezini barındırıyordu. Muhalifler buraya baskın yaparak bu merkezi tahrip edip askerleri öldürdü. Bir süre sonra ise İsrail’in bilim merkezine saldırısı geldi.
Burada ayrıntılı olarak anlatmayacağımız diğer merkezler ile birlikte bu merkezler kırsaldaki mücadelede öne çıkan merkezler. Hemen hemen tüm sivillerin şehir merkezine göçtüğü bu merkezlerde şimdi silahlı gruplar bulunuyor.
Kimler savaşıyor?
Bu bölgelerde 1 yıldan fazla bir süredir devam eden çatışmalarda silahlı gruplar ile ordu arasında tam bir köşe kapmaca yaşanıyordu.
Kırsalda çatışan gruplar arasında bir koordinasyon yok. Başta Nusra Cephesi, Gureba el-Şam, Ahrar el-Şam, Liva el-İslam, Guta Şehitleri Tugayı, Rukneddin Tugayı gibi onlarca grup bu bölgede ayrı ayrı savaşıyor. Zaman zaman bu gruplar ikili – üçlü olarak da hareket edebiliyor. Ancak her birisinin “bölgesi” belli. Bu bölgelerde komutanın izni olmadan hareket edilemiyor, dışarıdan birisi (diğer silahlı gruplara mensup olsa bile) izinsiz giremiyor.
Bu gruplara Katar, Suudi Arabistan gibi ülkelerden gönderilen paraların paylaştırılması da bu komutanların yetkisinde. Zaman zaman para konusunda çatışmalar çıktığı ya da gruplardan ayrılmalar olduğu ve başka gruplara katılmalar yaşandığı biliniyor.
Gruplar çağrı yapıldığı ya da özel bir durum için koordinasyon sağlandığı zaman binlere varan sayılarla belli bir yere de toplanabiliyorlar. Dareyya, jobar ve bugünlerde Berze’de olduğu gibi…
