Trump yönetimi, Gazze’yi “lüks tatil köyleri ve yapay zekâ destekli şehirler” vaat eden “Güneşin Doğuşu Projesi”yle yatırımcılara sundu.
YDH- Amerikan gazetesi The Wall Street Journal (WSJ)’nin aktardığına göre, “sahil kenarında lüks tatil köyleri, yüksek hızlı demiryolu hatları ve yapay zekâ destekli akıllı şebekeler” vaadiyle sunulan “Project Sunrise/ Güneşin Doğuşu Projesi”, Trump yönetiminin Gazze’yi geleceğin kıyı metropolüne dönüştürme iddiasını içeriyor.
Habere göre Trump yönetimi, Gazze’deki yıkımı “fütüristik bir kıyı destinasyonu”na dönüştürmeyi amaçlayan bu projeyi, yabancı hükümetlere ve yatırımcılara sunuyor.
Proje, ABD Başkanı Donald Trump’ın damadı Jared Kushner ile Orta Doğu özel temsilcisi Steve Witkoff öncülüğünde, Beyaz Saray’dan iki üst düzey isim tarafından hazırlandı.
“Çadırlardan çatı katlarına” uzanan vizyon
WSJ’ye göre 32 sayfalık bir PowerPoint sunumunda yer alan proje, bombalanmış Gazze’nin “parlayan bir metropole” dönüştürülmesini öngörüyor.
Kıyıdaki gökdelen görselleri, grafikler ve maliyet tablolarıyla desteklenen sunumda, Gazze sakinlerinin “çadırlardan lüks konutlara, yoksulluktan refaha” taşınması hedefi dile getiriliyor.
Sunumun “hassas ancak gizli olmayan” ibaresi taşıdığı belirtilirken, yeniden inşayı hangi ülkelerin ya da şirketlerin finanse edeceğine dair ayrıntı verilmediği aktarıldı.
Ayrıca, yerinden edilmiş yaklaşık 2 milyon Filistinlinin yeniden inşa sürecinde nerede yaşayacağı da netleştirilmedi. ABD’li yetkililer, bu sunumun “zengin Körfez ülkeleri, Türkiye ve Mısır dahil olmak üzere potansiyel bağışçı ülkelere” gösterildiğini ifade etti.
Şüpheler ve beklentiler
Planı inceleyen bazı ABD’li yetkililerin, projenin ne kadar gerçekçi olduğu konusunda ciddi kuşkular taşıdığı belirtildi. Yetkililer, Hamas’ın silahsızlanmayı kabul edip etmeyeceğinden ve bu koşul sağlansa bile, zengin ülkelerin yüksek riskli bir savaş sonrası ortamı finanse etmeye ikna edilip edilemeyeceğinden emin olmadıklarını aktardı.
Buna karşın bazı çevreler, planın Hamas’ın silah bırakması ve onlarca yıllık çatışmanın sona ermesi halinde Gazze’nin nasıl görünebileceğine dair şimdiye kadarki “en ayrıntılı ve en iyimser vizyonu” sunduğunu iddia etti.
Dış İlişkiler Konseyi’nden Steven Cook, “İstedikleri kadar sunum hazırlayabilirler” diyerek, “İsrail’de kimsenin mevcut durumun ötesine geçileceğine inanmadığını ve herkesin bununla barışık olduğunu” söyledi.
Cook ayrıca, “Hamas silahsızlanmadan hiçbir şey olmaz. Hamas silahsızlanmayacak, dolayısıyla hiçbir şey olmayacak”. ifadelerini kullandı.
Beyaz Saray ve maliyet hesabı
Beyaz Saray Sözcüsü, Trump’ın Gazze’yi ve barış planını izlemeyi sürdürdüğünü belirterek, “Trump yönetimi, kalıcı bir barışı sürdürmek ve barışçıl ve müreffeh bir Gazze’nin temellerini atmak için ortaklarıyla çalışmaya devam edecek” iddiasında bulundu.
Taslağa göre projenin 10 yıllık toplam maliyeti 112,1 milyar dolar olarak hesaplandı. ABD’nin, bu süreçte yaklaşık 60 milyar dolarlık hibe ve borç garantisiyle “çapa ülke” rolü üstlenmesi öngörülüyor.
Plan, ilerleyen yıllarda Gazze’nin bazı projeleri kendi kendine finanse edebileceğini ve ekonomik canlanma sayesinde borçlarını azaltabileceğini iddia ediyor.
Yetkililer, Kushner, Witkoff ve Beyaz Saray’dan Josh Gruenbaum’un son 45 gün içinde projeyi şekillendirdiğini; “İsrailli yetkililer, özel sektör temsilcileri ve yüklenicilerden” görüş aldıklarını belirtti. Projenin hayata geçmesi halinde, rakamların iki yılda bir güncellenmesi planlanıyor.
“Orta Doğu’nun Rivierası” iddiası
Projeyi savunanlar, Gazze’nin mevcut haliyle bırakılmasının ve derinleşen insani krizin çok daha kötü bir senaryo olduğunu savunarak, Trump’ın Gazze’yi “Ortadoğu’nun Rivierası”na dönüştürme vizyonunun hayata geçirilmesi gerektiğini ifade ediyor.
Ancak WSJ, karşılaşılan engellerin son derece büyük olduğuna dikkat çekti. İki yıl süren soykırım savaşı boyunca düzenlenen binlerce saldırının ardından, yaklaşık 68 milyon ton enkaz altında 10 bin civarında ceset bulunduğu tahmin ediliyor. Toprağın zehirli olduğu, patlamamış mühimmatlarla dolu olduğu ve Hamas savaşçılarının halen bölgede varlık gösterdiği ifade ediliyor.
Taslakta, Gazze’nin yeniden inşasının, Hamas’ın “tüm silah ve tünelleri silahsızlandırmasına ve tasfiye etmesine” bağlı olduğu açıkça belirtiliyor.
Aşamalar ve uzun vadeli hedefler
ABD’li yetkililer, “güvenlik koşulları elverirse” planın iki ay içinde uygulamaya konulabileceğini söyledi. Dışişleri Bakanı Marco Rubio, “İki-üç yıl içinde yeni bir savaş çıkacağına inanılırsa, kimse Gazze’ye yatırım yapmaya ikna edilemez.” dedi. Rubio, yeniden inşa ve uzun vadeli insani destek için bağışçı bulunacağına dair “yüksek güven” duyduklarını da ekledi.
WSJ’ye göre Kushner, Witkoff ve Gruenbaum, Mısır, Türkiye ve Katar’dan yetkililerle Miami’de bir araya gelerek Gazze’deki gelişmeleri görüştü.
Plan, 20 yılı aşkın bir yol haritası öngörüyor. İlk aşamada enkazın kaldırılması, patlamamış mühimmatın temizlenmesi ve Hamas tünellerinin imhası hedeflenirken, halka geçici barınaklar, sahra hastaneleri ve mobil klinikler sağlanması planlanıyor. Ardından kalıcı konutlar, hastaneler, okullar ve ibadet alanlarının inşası; yolların döşenmesi, enerji altyapısının kurulması ve tarım faaliyetlerinin başlatılması öngörülüyor. Lüks sahil projeleri ve modern ulaşım merkezleri ise en son aşamada gündeme geliyor.
Yeniden inşanın dört aşamada, güneyde Refah ve Han Yunus’tan başlayarak kuzeye, “merkez kamplarına” ve son olarak Gazze kentine ilerlemesi planlanıyor. “Yeni Refah” başlıklı bir slaytta, kentin Gazze’nin “yönetim merkezi” olması ve 500 binden fazla kişiye ev sahipliği yapması öngörülüyor.
Finansman, Kushner ve “ulus inşası” tartışması
WSJ’nin bildirdiğine göre, plan, 10 yıl içinde 112,1 milyar dolarlık toplam maliyetin, büyük ölçüde insani ihtiyaçlara ayrılacağını belirtiyor. Yaklaşık 60 milyar doların hibeler ve yeni borçlarla finanse edilmesi, ABD’nin ise desteğin en az yüzde 20’sine “çapa” olması öngörülüyor. Dünya Bankası’nın da finansmanda rol alacağı ifade ediliyor. Onuncu yıldan itibaren Gazze kıyılarının yüzde 70’inin ticarileştirilmesi ve bunun 55 milyar doları aşan uzun vadeli getiri sağlaması bekleniyor.
Haberde, emlak sektöründen gelen Kushner’in, siyasetten ayrıldıktan sonra Affinity Partners adlı fonu kurduğu ve Ortadoğu egemen varlık fonlarından milyarlarca dolar topladığı hatırlatıldı.
WSJ, “Project Sunrise”ın, Trump yönetiminin Gazze’de fiilen “ulus inşasına” doğrudan dahil olduğunu gösterdiğini, ancak Trump’a yakın isimlerin bu tanımı reddettiğini yazdı.
Steven Cook ise bu duruma, “Eğer bir şeyi yeterince tekrar ederseniz insanlar inanır. Ama bu ulus inşasıdır.” sözleriyle karşılık verdi.
