Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, olası bir barış anlaşması kapsamında Donetsk bölgesinde askerden arındırılmış bir bölge oluşturulmasını değerlendirmeye hazır olduğunu bildirdi.
YDH- New York Times’ın haberine göre, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, salı günü gazetecilere yaptığı açıklamada, Moskova ile olası bir barış anlaşması kapsamında, doğudaki Donetsk bölgesinde halen Kiev’in kontrolünde bulunan alanlardan Ukrayna birliklerini çekmeye hazır olduğunu söyledi.
Zelenskiy, söz konusu bölgelerin “askerden arındırılmış bölgeye” dönüştürülmesini de olası bir anlaşmanın parçası olarak değerlendirdiklerini ifade etti.
Haberde, söz konusu teklifin, ekim ayından bu yana süren ve ABD arabuluculuğunda yürütülen müzakerelerin ardından, Zelenskiy’nin Donetsk’teki “çetrefilli toprak ihtilaflarına” doğrudan değindiği en ileri adım olduğu aktarıldı.
Zelenskiy’nin bu çıkışıyla, barış görüşmelerini defalarca çıkmaza sokan toprak meselesinde “uzlaşmaya açık olduğuna” işaret ettiği belirtildi.
Rusya’ya koşullu teklif
Ancak haberde, önerinin Kiev ile Moskova arasındaki derin görüş ayrılıklarını da ortaya koyduğu vurgulandı. Zelenskiy’nin askerden arındırılmış bölge teklifinin bir koşula bağlandığı aktarıldı.
Buna göre, Rusya’nın da Donetsk’te “eşdeğer bir toprak parçasından” güçlerini çekmesi gerektiği ifade edildi. Kremlin’in ise şu ana kadar bölgenin tamamı üzerinde tam kontrol talebinden daha azını kabul etmeye hazır olduğuna dair herhangi bir işaret vermediği kaydedildi.
Haberde, teklifin, Ukrayna ile ABD tarafından son haftalarda hazırlanan ve toplam 20 maddeden oluşan revize edilmiş bir barış planının parçası olduğu bildirildi. Zelenskiy’nin bu planı salı günü Kiev’de gazetecilere sunduğu aktarıldı.
Taslağın, olası toprak düzenlemelerinden, gelecekte Rus saldırganlığını önlemeyi amaçlayan güvenlik garantilerine ve savaşın yıktığı ülkenin yeniden inşasına kadar geniş bir yelpazeyi kapsadığı belirtildi.
Top Rusya’nın sahasında
Zelenskiy, planı Ukrayna’nın savaşı sona erdirmek için ortaya koyduğu “en iyi çaba” olarak nitelendirdi ve artık Rusya’nın nasıl karşılık vereceğine karar vermesi gerektiğini söyledi. ABD’nin yeni taslağı Rusya’ya ilettiğini belirten Zelenskiy, Kiev’in çarşamba akşamına kadar yanıt beklediğini aktardı.
Ukrayna lideri, plandaki maddelerin “büyük ölçüde ortak Ukrayna-Amerikan tutumunu yansıttığını” ifade etti. Ancak Kiev ile Washington’un iki kritik başlıkta uzlaşmaya varamadığı bildirildi: Donetsk’te Ukrayna’nın elinde bulunan toprakların akıbeti ve halihazırda Rusya’nın kontrolünde olan büyük bir nükleer santralin yönetimi. İkinci başlıkta Kiev’in, santralin ABD ile ortak yönetilmesini bir uzlaşı yolu olarak önerdiği aktarıldı.
Haberde, ABD tarafından henüz kabul edilmemiş Ukrayna tavizlerinin Moskova’ya Amerikan yetkililerince nasıl aktarılacağının belirsizliğini koruduğu belirtildi.
Moskova’dan temkinli mesaj
Buna karşın, Kiev’in sunduğu tavizlerin, ABD tarafından tamamen kabul edilse bile Moskova tarafından reddedilmesinin muhtemel olduğu değerlendirmesi paylaşıldı.
Kremlin’in, Donetsk üzerinde “tam askeri kontrol” hedefinden, ister sahada ister müzakere masasında vazgeçmediği ve nükleer santralin Ukrayna denetimine geri verilmesi fikrini reddettiği aktarıldı.
Kremlin, Devlet Başkanı Vladimir Putin’in son müzakereler hakkında bilgilendirildiğini açıkladı. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, çarşamba günü yaptığı açıklamada, “Gelecekteki tutumumuzu şekillendirmeyi ve temaslarımızı kısa süre içinde yeniden başlatmayı hedefliyoruz.” dedi.
Trump faktörü
Zelenskiy, Moskova’nın, ABD Başkanı Donald Trump’ı kızdırma korkusuyla yeni teklifi açıkça reddetmeyebileceği yönünde “temkinli bir iyimserlik” dile getirdi. Aksi halde Kremlin’in ciddi sonuçlarla karşılaşması gerektiğini söyledi.
Zelenskiy, gazetecilere yaptığı açıklamada, “Başkan Trump’a ‘bakın, biz barışçıl bir çözüme karşıyız’ diyemezler” ifadelerini kullandı. Zelenskiy, “Eğer her şeyi engellemeye çalışırlarsa, o zaman Başkan Trump’ın bizi ağır biçimde silahlandırması ve onlara karşı mümkün olan tüm yaptırımları uygulaması gerekir.” dedi.
Ukrayna lideri ayrıca, olası bir barış anlaşmasına ilişkin belgelerin “nihai hale getirilmesine önemli ölçüde yaklaşıldığını” söyledi.
Donetsk ve askerden arındırılmış bölge planı
Haberde, Zelenskiy’nin konuşma sırasında, teklifin ana hatlarını ve güvenlik garantileri ile savaş sonrası yeniden inşaya ilişkin ek belgeleri içeren bir dosyadan okuma yaptığı aktarıldı. Belgelerde bazı cümlelerin kırmızıyla işaretlendiği ve Zelenskiy’nin bunları “en çok tartışılan noktalar” olarak tanımladığı belirtildi.
Donetsk’in kontrolü meselesinin son aylarda birçok farklı öneriye konu olduğu hatırlatıldı.
Buna göre, Rusya’nın daha önce, Ukrayna’nın başka bölgelerinde ele geçirdiği topraklarla, Donetsk’te henüz ele geçiremediği alanların takasını önerdiği, Kiev’in ise işgal edilmemiş hiçbir toprağı devredemeyeceğini savunarak bu teklifi reddettiği aktarıldı.
Geçen ay Rusya ve ABD tarafından hazırlanan bir başka barış taslağında ise Ukrayna güçlerinin Donetsk’te tuttukları bölgelerden çekilerek bu alanların “tarafsız, askerden arındırılmış bölgeye” dönüştürülmesinin öngörüldüğü belirtildi.
Zelenskiy’nin açıkladığı yeni taslağın, bu fikri genişleterek, yalnızca Ukrayna’nın çekildiği alanları değil, aynı zamanda Rusya’nın da askerlerini çekeceği Rus kontrolündeki bölgeleri kapsadığını ifade ettiği aktarıldı. Zelenskiy, Ukrayna’nın herhangi bir geri çekilmesinin Rusya tarafından da karşılanması gerektiğini vurguladı.
Zelenskiy, Donetsk’te askerden arındırılmış bölgenin, Kiev’in doğudaki son ana savunma hattını oluşturan Kramatorsk ve Slovyansk gibi Ukrayna kontrolündeki şehirleri içerebileceğini söyledi. Bu bölgede, tarafları ayırmak üzere uluslararası güçler tarafından yönetilecek bir “tampon bölge” öngörüldüğü aktarıldı.
Referandum ve seçim vurgusu
Haberde, toprak meselesinin bir barış anlaşmasındaki “en zor konu” olduğu belirtildi. Bunun askeri, insani ve psikolojik boyutlarına dikkat çekildi.
Ukrayna’nın, Donetsk’teki ağır tahkim edilmiş bölgeleri kaybetmesinin, yeni Rus saldırılarına zemin hazırlayabileceği; ayrıca nüfusun yer değiştirmesine dair insani kaygılar bulunduğu ve toprak tavizlerinin ulusal moralle ciddi biçimde çelişeceği aktarıldı.
Bu nedenlerle Zelenskiy’nin, askerden arındırılmış bölge kurulmasının Ukrayna halkının onayına sunulacak bir referandumla mümkün olabileceğini söylediği belirtildi. Planın ayrıca, barış anlaşmasının imzalanmasının ardından en kısa sürede seçimlerin yapılmasını öngördüğü ifade edildi.
Zelenskiy’nin beş yıllık görev süresinin geçen yıl mayısta dolduğu, ancak 2022’de Rusya’nın işgaliyle yürürlüğe giren sıkıyönetim kuralları nedeniyle uzatıldığı hatırlatıldı.
“Serbest ekonomik bölge” ve nükleer santral
Zelenskiy, potansiyel askerden arındırılmış alanları “serbest ekonomik bölge” olarak tanımladı. Haberde, savaşın harap ettiği bu bölgelerin ekonomik potansiyelinin belirsiz olduğu, ancak bu ifadenin Trump’ın iş odaklı yaklaşımına ve cephe hattına yakın bölgelerdeki Ukrayna maden zenginliklerine ilgi duyan Amerikan şirketlerine hitap etmeyi amaçlayabileceği değerlendirmesine yer verildi.
Zelenskiy, Rusya’nın işgali altındaki nükleer santralin çevresinde de bir serbest ekonomik bölge kurulabileceğini söyledi. 2022’den bu yana faaliyette olmayan santralin, Avrupa’nın en büyük nükleer tesisi olduğu ve altı gigavat elektrik üretme kapasitesine sahip bulunduğu aktarıldı.
Habere göre Zelenskiy, ABD’nin, Washington, Kiev ve Moskova’nın santral üzerindeki kontrol ve kârı paylaşmasını önerdiğini, ancak Kiev’in Moskova ile enerji ticareti yapmayı kabul edemeyeceğini söyledi.
Yeni teklifte santralin, Kiev ile Washington arasında bir ortak girişim olarak işletilmesinin öngörüldüğü, bunun da Moskova tarafından kabul edilmesinin düşük ihtimal olduğu kaydedildi.
Yeniden inşa ve güvenlik garantileri
Planın diğer bölümlerinin, Ukrayna’nın yeniden inşasında ABD’nin ekonomik çıkarlarına daha doğrudan değindiği bildirildi. Buna göre, Ukrayna’nın yeniden inşasını finanse etmek üzere yeni bir yatırım fonu kurulması ve ABD şirketlerinin, özellikle enerji sektöründe projelere destek vermesi öngörülüyor. Fonun kamu ve özel yatırımcılardan kaynak sağlaması planlanırken, Zelenskiy’nin ABD’nin 100 milyar dolar, Avrupa’nın da benzer bir miktar katkı yapabileceğini söylediği aktarıldı. Toplamda 800 milyar dolara kadar kaynak hedeflendiği, ancak paranın kaynağının ve Avrupa ülkelerinin bu plana onay verip vermediğinin belirsiz olduğu ifade edildi.
Güvenlik garantileri kapsamında ise Ukrayna ordusunun barış zamanı mevcudunun 800 bin asker olarak korunması, bunun Batılı ortaklarca finanse edilmesi, Avrupa Birliği üyeliği, Avrupa askeri desteği ve ABD ile ikili güvenlik garantileri yer alıyor.
Zelenskiy, Avrupa askeri desteğinin, hava, kara ve denizde Ukrayna’nın savunmasına katkı sunmayı taahhüt eden yaklaşık 30 ülkeden oluşan “Gönüllüler Koalisyonu” aracılığıyla sağlanacağını söyledi. Bunun Ukrayna’ya Avrupa güçlerinin konuşlandırılmasını da içerebileceği, ancak bunun Kremlin için “kabul edilemez” bir seçenek olduğu aktarıldı
