Cezayir Ulusal Meclisi, Fransa’nın 1830–1962 yılları arasındaki sömürge yönetimini suç ilan eden yasayı Kabul etti.
YDH- The Independent’ın haberine göre, Cezayir’de milletvekilleri, Fransa’nın Kuzey Afrika ülkesindeki sömürge yönetimini suç ilan eden bir yasayı kabul etti.
Yasa, Fransa’nın 130 yıllık yönetimi sırasında el konulan mülklerin iadesi başta olmak üzere, tarihsel haksızlıkların giderilmesine yönelik bir dizi talep içeriyor.
Fransa’dan “hasmane girişim” tepkisi
Haberde, Fransa’nın yasayı “ikili ilişkilerde geçmişin yaralarını sarmaya yönelik çabaları tehdit eden hasmane bir eylem” olarak nitelendirdiği aktarıldı.
İki ülke arasında kültürel ve ekonomik bağların güçlü olduğu, ancak diplomatik ilişkilerin sorunlu seyrettiği belirtildi.
Mecliste sembolik oylama
Cezayir Ulusal Meclisi’nde çarşamba gecesi yapılan oylamada, 407 milletvekilinden 340’ının yasaya destek verdiği bildirildi.
Oylamanın, Afrika ülkelerinin sömürge dönemi suçlarının tanınması ve tazminat taleplerine ilişkin ortak bir karar almasından haftalar sonra gerçekleştiği kaydedildi
Yasanın, Fransa Kralı X. Charles’ın ordusunun 1830’da Cezayir’in batısındaki Sidi Ferruch kıyılarına çıkmasından, ülkenin 5 Temmuz 1962’de resmen bağımsızlığını kazanmasına kadar olan dönemi kapsadığı aktarıldı.
Arşivler, mülkler ve nükleer testler
Metinde, sömürge döneminde Fransa’ya götürülen Cezayir arşivleri ile el konulan mülklerin iadesi talebinin yer aldığı bildirildi.
Ayrıca, 1960-1966 yılları arasında Cezayir’de yapılan Fransız nükleer denemelerine ilişkin ayrıntılı haritaların Cezayir’e teslim edilmesi ve Fransa’ya kaçırılan bazı Cezayirli direnişçilerin naaşlarının geri gönderilmesi istendiği aktarıldı.
Yasanın ayrıca, Fransa’nın sömürgeciliğini öven eylemler, Cezayir direnişinin sembollerine yönelik saldırılar ve “sömürge çağrışımı olan ifadeler” için hapis cezaları öngördüğü belirtildi.
Paris’in yaklaşımı ve Macron’un açıklamaları
Haberde, Fransa’nın yasada yer alan taleplere uymasının beklenmediği ifade edildi. Fransız Dışişleri Bakanlığı Sözcülüğü’nün Associated Press’e yaptığı açıklamada, girişimin “açıkça hasmane” olduğu belirtildi.
Açıklamada, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron döneminde sömürge geçmişine ilişkin bazı adımlar atıldığına işaret edilerek, “özellikle güvenlik ve göç konularında diyaloğun yenilenmesi için çalışmayı sürdürdükleri” kaydedildi.
Macron’un 2017’de Fransa’nın Cezayir’deki tarihinin “bazı unsurlarını” “insanlığa karşı suç” olarak tanımladığı, ancak resmi bir özür dilemekten kaçındığı hatırlatıldı. Aynı dönemde Fransa’da güçlenen aşırı sağın sömürgecileri yücelttiği de belirtildi.
Sömürge döneminin bilançosu
Independent, Afrika’da sömürgeciliğin ekonomik maliyetinin çok yüksek olduğunun düşünüldüğünü, Cezayir’in Fransız yönetimi altında en sert uygulamalara maruz kalan ülkelerden biri olduğunu yazdı.
Yaklaşık bir milyon Avrupalı yerleşimcinin, Cezayir hukuken Fransa’nın parçası olmasına rağmen, siyasi, ekonomik ve toplumsal açıdan ayrıcalıklara sahip olduğu; Cezayirli erkeklerin ise İkinci Dünya Savaşı’nda askere alındığı aktarıldı.
Bağımsızlık mücadelesi sırasında yüz binlerce kişinin hayatını kaybettiği, Fransız güçlerinin tutuklulara işkence yaptığı, şüphelileri kaybettirdiği ve köyleri tahrip ettiği belirtildi.
Mecliste duygusal anlar
Alt meclisin Cezayir bayraklarıyla donatıldığı törende, Meclis Başkanı Muhammed Buğali’nin açılış konuşmasında “Bugün, 24 Aralık 2025, ulusal anlatıya altın harflerle yazılacak tarihi bir gündür.” dediği aktarıldı.
Konuşmanın, milletvekillerinin milli marştan bir bölümü hep bir ağızdan söylemesiyle kesildiği belirtildi: “Ey Fransa, hesap saati geldi… Cezayir’i yeniden diriltmeye yemin ettik, tanık olun.”
Buğali’nin yasayı “siyasi bir mesaj ve açık bir ahlaki duruş” olarak nitelediği kaydedildi. Törene, yasayı savunan hükümet yetkilileri, akademisyenler ve eski milletvekillerinin davet edildiği aktarıldı. Yasanın kabul edilmesiyle birlikte salondan “Allahu Ekber” ve “Yaşasın Cezayir” sloganlarının yükseldiği belirtildi.
Yasayı 2001 yılında gündeme getiren eski milletvekili Muhammed Arezki Ferrad’ın, “Bugün benim için duygu ve gurur dolu özel bir gün. Bu, Fransız sömürgeciliğine karşı mücadele edenlerin anısı ve onuru için başlattığımız uzun mücadelenin doruk noktasıdır.” dediği aktarıldı.
Beş bölüm ve 27 maddeden oluşan yasanın, sömürge dönemi suçları için zaman aşımı olmadığını hükme bağladığı bildirildi.
